Recensie: The Dreaming van De Hotshop / De Warme Winkel

●●●●○

 

THE DREAMING

 

DE HOTSHOP / DE WARME WINKEL



Door RiRo, gezien 21 februari 2017 

De eerste van de vijf acteurs loopt naar voren en blijft daar enige tijd staan. Lijdend. Dan komt de volgende. Ook die loopt langzaam tot vlak voor de eerste rij om het daar bewegingloos te kwaad te hebben. Als ze alle vijf aan de beurt zijn geweest, en smartelijk lijdend voor ons hebben gestaan, beginnen ze in alle rust op de speelvloer een wit vierkant te tekenen.

Zoals bij voorstellingen van De Warme Winkel gebruikelijk is, volgt al snel na dat verstilde begin een juist heel uitbundige scène waarin van alles, over in dit geval Goethe's Die Leiden des jungen Werthers, wordt uitgelegd. De woorden van de acteurs buitelen daarbij over elkaar heen. Na die uitleg, waarin we begrippen als Weltschmerz en Sehnsucht hebben leren kennen, en gehoord hebben over de 'zelfmoordtsunami' na de publicatie van Werther, zijn we voorbereid. We zijn nu op de hoogte van de inhoud van de briefroman van Goethe en kunnen gaan genieten van de veelheid aan theatrale manieren waarop het thema romantische liefde zal worden onderzocht en geïnterpreteerd.

En genieten is het! Want wat Marieke Giebels, Marit Meijeren, Florian Myjer, Amy van der Weerden en Mathieu Wijdeven laten zien, is uiterst boeiend. Steeds weer pakken ze met een andere, vaak heel verrassende, manier uit om het verhaal van de liefde van Werther voor de voor hem onbereikbare Lotte te vertellen en uit te beelden. Daarmee bevragen ze niet alleen vanuit allerlei invalshoeken het thema van de romantische verliefdheid en het lijden dat daarbij hoort. Ze laten ook met dan weer introvert dan weer extravert spel, en met dans en zang, zien wat ze als acteur in huis hebben.

Wisselend neemt zowel een van de twee acteurs, als een van de drie actrices, de rol van de verliefde, smachtende, lijdende, en uiteindelijk zelfmoord plegende Werther op zich. Datzelfde geldt voor de rol van Lotte, het object van Werther's verlangen. De acteurs hanteren daarbij niet alleen de oorspronkelijke tekst uit de brieven in Goethe's roman, maar ook hedendaagse taal en hedendaagse communicatiemiddelen als de smartphone. En - ook dat is bij De Warme Winkel gebruikelijk - dialogen tussen Werther en Lotte gaan af en toe stiekem over in 'gespeelde' gesprekken tussen de acteurs als zichzelf.

The Dreaming werd in 2015 door zes acteurs van de Toneelschool Maastricht gemaakt als afstudeervoorstelling, geregisseerd door Mara van Vlijmen, een van de drie leden van De Warme Winkel. In juni van dat jaar is The Dreaming gespeeld op het ITs Festival in Amsterdam, en in november op het Jonge Harten Festival in Groningen.

Nu is The Dreaming te zien onder de vlag 'De Hotshop – cooler dan De Warme Winkel'. Dat is de kapstok voor voorstellingen van jonge talenten die in samenwerking met een van de leden van De Warme Winkel tot stand zijn gekomen. Van de oorspronkelijke zes Maastrichtse toneelschoolstudenten zijn overigens nu Sigrid ten Napel, Yannick Jozefzoon en Sarah Chronis niet van de partij. Die drie zijn vervangen door twee andere Maastrichtse theatertalenten: Florian Myjer en Mathieu Wijdeven.

Het is volkomen terecht dat er voor de voorstelling nu alsnog een tournee is. Want The Dreaming is een uiterst boeiende volwassen voorstelling, met een aantal fraaie en verrassende wendingen. Gespeeld door vijf uiterst getalenteerde jonge acteurs.

Op sommige speelavonden volgt na The Dreaming nog de solo Een hertje, beschadigd van Florian Myjer.

Ga voor de speellijst en voor meer informatie naar: De Warme Winkel

Recensie: Jeanne d'Arc van het Nationale Toneel / Theu Boermans

●●●○○

 

JEANNE D'ARC

 

het NATIONALE TONEEL / THEU BOERMANS



Door RiRo, gezien 11 februari 2017


Voor wie het even niet helder voor de geest heeft, dit is in het kort het verhaal over de maagd van Orleans zoals het de geschiedenis is ingegaan: De Engelsen maakten in die tijd aanspraken op de Franse troon. Na de slag bij Azincourt in 1415 was een groot deel van Frankrijk in Engelse handen. Ook onderling was het bij de Fransen hommeles. Vooral tussen de Armagnacs, die aan de kant van de koning stonden, en de Bourgondiërs die met de Engelsen heulden.

In 1429 verbeeldt Jeanne d'Arc, een herderin uit Domrémy in de Champagne, zich dat de maagd Maria aan haar verschijnt. De moeder Gods draagt haar op de Franse troonopvolger uit zijn benarde positie te bevrijden. Dat doet ze. Ze verslaat de Engelsen die Orleans belegeren en begeleidt de troonopvolger naar Reims waar hij tot koning wordt gekroond. Als ze daarna de slag bij Parijs verliest, wordt ze door de Bourgondiërs verkocht aan de Engelsen, en eindigt ze op de brandstapel in Rouen.

Friedrich Schiller wijkt in zijn klassieke toneelstuk Die Jungfrau von Orleans uit 1801 op een aantal punten van dat overgeleverde verhaal af. Op de eerste plaats maakt hij van Jeanne een vrouw die niet op een doorgesneden keel meer of minder kijkt. Tenminste, totdat ze in een tweegevecht de Engelse aanvoerder Lionel in de ogen ziet. Want dan krijgt ze het te kwaad met haar gelofte 'Der Männerliebe zu entsagen' en spaart ze het leven van haar opponent.

De brandstapel is een ander punt waarop Schiller afwijkt. In Die Jungfrau von Orleans van Schiller geen knetterend vuur op de markt van Rouen voor Jeanne. Schiller laat haar, en deze keer zonder hulp van boven, haar boeien verbreken en zich nog één keer in een veldslag storten. Haar leger wint. Maar zijzelf raakt dodelijk gewond. En sterft.

Dit is de allereerste regieaanwijzing bij Schiller: 'Eine ländliche Gegend. Vorn zur rechter ein Heiligenbild in einer Kapelle; zur linken eine hohe Eiche.' En wat zien we op het podium van de schouwburg in Den Haag als de voorstelling begint: links een eik en rechts in een nis een Mariabeeld. Daaruit spreekt meteen Boermans' respect voor de klassieke toneelschrijver.

En na de dood van Jeanne is dit Schiller's laatste aanwijzing: 'Auf einen leisen wink des Könings werden alle Fahnen sanft auf sie niedergelassen, das sie ganz davon bedeckt wird.' En inderdaad, op een teken van Vincent Linthorst, die de koning speelt, leggen de andere acteurs vaandels over Sallie Harmsen, die als gestorven Jeanne op de grond ligt. Maar het respect van Boermans voor de tekst en aanwijzingen van Schiller blijkt toch niet honderd procent. Want na dat met vaandels bedekken van het lijk mogen we nog niet gaan klappen. Er komt nog iets. Ik verraad niet wat. Toch een kleine hint? Denk aan goochelen.

Voor wie wil kennismaken met een integrale versie van de klassieker Die Jungfrau von Orleans van Friedrich Schiller, is Jeanne d'Arc van het Nationale Toneel een uitgelezen mogelijkheid. Niet alleen worden op en paar kleine bijrolletjes na alle personages gespeeld, vertaler Tom Klein blijft ook zo dicht mogelijk bij het origineel als maar mogelijk is. Voeg daar nog bij dat regisseur Theu Boermans zich over het algemeen nauwgezet houdt aan de regieaanwijzingen van Schiller, en er is niets wat het genieten van de mooie woorden van de klassieker van Schiller in de weg staat.

Wie daarentegen van Jeanne d'Arc van het Nationale Toneel een geactualiseerde versie van de klassieker Die Jungfrau von Orleans van Friedrich Schiller verwacht, komt bedrogen uit. Want het niet inkorten van de tekst leidt nogal eens tot saaie gesprekken tussen mannen met zwaarden. Ook zul je er tegen moeten kunnen dat acteurs zonder dat ze dat echt goed kunnen die zwaarden ook daadwerkelijk hanteren.

Daar komt nog bij dat Boermans' vaste decorontwerper Bernard Hammer, die er vaak in slaagt om met zijn scenografie de impact van een toneeltekst te vergroten, deze keer het omgekeerde bereikt. De muur van hout waarmee hij de acteurs opzadelt, laat ze geen andere mogelijkheid dan óf naar links óf naar rechts te bewegen. Daarmee haalt Hammer letterlijk de diepte eruit. Kostuumontwerpster Catherine Cuykens past zich daar met de kleuren van de kledij helemaal bij aan. Grijs, grauw, onbestemd rood, het helpt allemaal niet om diepte en sprankeling in de voorstelling te brengen.

Mijn conclusie is tweeledig. Jeanne d'Arc van het Nationale Toneel is een getrouw en integraal gespeelde klassieke toneeltekst, waarin vooral Vincent Linthorst als de koning, Stefan de Walle als graaf Dunois, en Betty Schuurman als koningin Isabeau, uitstekend raad weten met hun rol. Wie daarvoor komt, zal zich wel kunnen vinden in de drie sterren die ik boven deze recensie heb gezet. Voor de toneelbezoeker daarentegen die van regisseurstoneel een eigenzinnige interpretatie verwacht, een interpretatie die het verhaal naar het heden trekt, zal Jeanne d'Arc waarschijnlijk een tegenvaller zijn. Die toneelbezoeker raad ik dan ook aan om een van de drie sterren die hierboven staan weg te denken.
 
Ga voor de speellijst en voor meer informatie naar: het Nationale Toneel

Recensie: Nachlass-Pièces sans personnes van Rimini Protokoll / Stefan Kaegi & Dominic Huber

●●●●○

 

NACHLASS-PIECES SANS PERSONNES

 

RIMINI PROTOKOLL / STEFAN KAEGI & DOMINIC HUBER  




Door RiRo, gezien 8 februari 2017 


Het Berlijnse collectief Rimini Protokoll maakt documentair theater en werkt niet met professionele acteurs maar met gewone mensen, die ze 'experts van het dagelijks leven' noemen. De drie theatermakers van Rimini Protokoll - Helga Haug, Daniel Wetzel, en Stefan Kaegi - maken daarbij gebruik van nogal uiteenlopende theatrale middelen.

Bij Adolf Hitler: Mein Kampf, Band 1 & 2 bijvoorbeeld is er een podium waarop zes 'experts van het dagelijks leven' een tekst uitspreken en handelingen verrichten. Deze vorm van documentair theater lijkt nog het meest op wat je je bij toneel voorstelt: De zes spelen zichzelf, er wordt dus in zekere zin geacteerd, je maakt deel uit van een publiek, je beleeft hetzelfde als de andere toeschouwers in de zaal, en er is een vorm van interactie tussen 'de zaal' en het podium.

Heel anders is dat bij Situation Rooms, dat ook tijdens de serie Brandstichter van de Stadsschouwburg Amsterdam te zien is. Hier loop je met een iPad en een koptelefoon je eigen parcours door een installatie. Je maakt hier dus niet deel uit van een publiek, je beleeft niet hetzelfde als de anderen, en interactie is er uitsluitend tussen jou en wat je tijdens jouw parcours tegenkomt. De 'experts van het dagelijks leven' zijn in dit geval niet in levende lijve aanwezig, maar op eerder opgenomen filmbeelden. Het is fascinerend om het parcours van Situation Rooms te lopen, je komt van alles te weten rond het thema internationale wapenhandel, maar het lijkt in niets op wat er bij 'gewoon' toneel gebeurt.

Nachlass-Pièces sans personnes, dat ik vanavond zie, is geproduceerd door Theâtre Vichy in Lausanne (Stefan Kaegi is Zwitser). Bij Nachlass (nalatenschap) kom je in een ruimte waarop acht deuren uitkomen. Achter die deuren kamers van mensen die wisten dat ze binnenkort zouden overlijden, en die hebben vastgelegd wat ze ons wilden nalaten. Met een paar anderen ga je zo'n kamer binnen. Je maakt dus nu wel deel uit van een publiek, al bestaat dat publiek steeds maar uit drie of vier anderen. Maar als je wilt kun je oogcontact met elkaar maken of wat tegen elkaar zeggen.

De meeste 'experts van het dagelijks leven' die we in die kamers ontmoeten, in dit geval zou je ook kunnen zeggen experts in het sterven, zijn Zwitsers. En die spreken soms Frans, soms Duits. Maar er zijn Nederlandse (en Engelse) ondertitels. In die kamers richten ze zich tot ons via beeldschermen of alleen via een speaker. In een aantal gevallen zijn ze op het moment dat we in hun kamer zijn al dood. Vooral de combinatie van persoonlijke verhalen en de heel persoonlijke voorwerpen in hun kamers die we kunnen zien en aanraken, maakt Nachlass tot een heel bijzondere ervaring.

Van de drie 'voorstellingen' van Rimini Protokoll die in tot nu toe tijdens Brandstichter heb gezien heeft Nachlass-Pièces sans personnes me het meest geraakt. Bij Situation Rooms, hoe belangwekkend het thema ook is, en hoe ingenieus de techniek, bekruipt me af en toe het gevoel dat ik op een nodeloos ingewikkelde manier kennis neem van iets dat toch vooral een documentaire is waarbij de vorm de inhoud af en toe in de weg zit.

Bij Nachlass-Pièces sans personnes zijn vorm en inhoud volledig in balans. Door de directheid die daardoor ontstaat, komt het sterven, en de daaraan voorafgaande levens, in de acht kamers heel dichtbij. Zeer indrukwekkend. Een aanrader.

Gezien tijdens BRANDSTICHTER. 

Recensie: Adolf Hitler: Mein Kampf, Band 1 & 2 van Rimini Protokoll / Helgard Haug & Daniel Wetzel

●●●○○

 

ADOLF HITLER: MEIN KAMPF, BAND 1&2 

 

RIMINI PROTOKOLL / HELGARD HAUG & DANIEL WETZEL



Door RiRo, gezien 7 februari 2017

Van Mein Kampf waren in 1944 meer dan 12 miljoen exemplaren gedrukt. Na de oorlog wilden nogal wat Duitsers het boek weer snel kwijt. Ze verstopten het of verbrandden het. Hoewel het in bezit hebben niet strafbaar was. Mein Kampf werd geen verboden boek, wel werd de herdruk ervan verboden.

Het opheffen van dat verbod vormt de aanleiding voor deze voorstelling van het Berlijnse Rimini Protokoll, die vanaf september 2015 in verschillende Duitse plaatsen te zien was en op 7 januari 2016 officieel in première ging in Berlijn. Op 1 januari 2016 vervielen de rechten op Mein Kampf. Iedereen mocht het vanaf dat moment dus op de markt brengen. De voorstelling Adolf Hitler: Mein Kampf, Band 1 & 2 anticipeerde op de mogelijk verhitte debatten die zouden volgen.

Die opgewonden sfeer van eind 2015 en januari 2016, zo die er in Duitsland al was, is er nu, in februari 2017, in Amsterdam niet. In ieder geval niet bij mij. De vooronderstelling toen was dat het publiek een gevoelsmatige vooringenomenheid zou hebben. Dat de toeschouwers zich zouden afvragen: Is Mein Kampf nog steeds een gevaarlijk boek? En zo ja, is dat dan vanwege de inhoud? Of alleen als fetisj?

Heel even is het de voorkant, maar daarna is het decor van de voorstelling over Mein Kampf de achterkant (of 'Arschseite') van het decor van de voorstelling die Rimini Protokoll in 2006 maakte over Das Kapital van Marx. De boodschap is blijkbaar dat je Mein Kampf als spiegelbeeld van dat politiek economische werk van Marx kunt zien.

Op het podium sommen zes niet-acteurs feiten en cijfers op. Én ze vertellen hun eigen ervaringen met Mein Kampf. Drie van de zes zijn jurist. De andere drie zijn een blinde radiomaker (die stukken uit de braille-versie zal voorlezen), een boekrestaurateur en een hiphopper. Ze preken Duits, maar er zijn boventitels. Als er nieuwe feiten zijn waarvoor geen boventitels zijn, gaat het in het Engels. Zoals hoeveel het boek in Amsterdam kostte (in elke stad waar ze spelen kopen ze een exemplaar). Of dat in de trein op weg naar Amsterdam een conducteur aan een van hen vraagt om het boek op te bergen omdat andere reizigers zich eraan storen.

Het begint met een sterk beeld en een mooi verhaal. Eerst gaan de blauwe Marx Engels Werke de boekenkast uit en de verschillende uitgaven van Mein Kampf erin. Daarna, terwijl de Duits-Turkse hiphopper Volkan T error op de saz kerstliedjes speelt, vertelt juriste Sybilla Flüge hoe ze als vijftienjarige haar ouders een samenvatting van Mein Kampf als kerstcadeau gaf.

Maar daarna overheersen nogal eens feiten en cijfers. Hoeveel uitgaven er zijn geweest. In welke landen ze allemaal te koop zijn. Hoe je ze kunt verbergen. Het duurt nogal lang voor het over de inhoud van Mein Kampf gaat. En nog langer voordat er met 'lügenhafte Presse' een verband wordt gelegd met wat er nu gebeurt.

Gelukkig zijn die feiten en cijfers steeds ingebed in persoonlijke verhalen van de zes op het podium. Zo vertelt dezelfde Sybilla Flüge over haar zus, die ze een soort Gudrun Ensslin noemt (de naam van de gewelddadige groep waartoe ze behoorde, noemt ze niet). Aangrijpend is dat. Haar vader was een nazi, zelf vatte ze op vijftienjarige leeftijd Mein Kampf samen en gaf dat, het is dan 1965, als kerstcadeau aan haar vader. En dan leest ze ook nog op het toneel de brief voor waarin haar zus, die bij de RAF zit, aan haar moeder uitlegt wat haar drijfveren zijn.

Omdat ik niet zo heel erg opgewonden raak van het idee dat iedereen Mein Kampf kan uitgeven, kan kopen, of gewoon kan downloaden, zijn het voor mij vooral de persoonlijke verhalen van de zes op het podium die de voorstelling, ondanks de vele feiten en cijfers, toch boeiend maakt.

Gezien tijdens BRANDSTICHTER.